فناوري فضايي كاربردهاي متنوعي دارند
گام‌هاي بشر در توسعه صنعت فضا
يكي از پرسش‌هايي كه هميشه درباره برنامه‌هاي فضايي مطرح مي‌شود، اين است كه چرا بايد به موضوع فضا بپردازيم، در حالي كه هنوز در زمين مشكلات بسياري داريم؟ فايده پرداختن به برنامه‌هاي فضايي چيست؟ و در كل، برنامه‌هاي فضايي چه كاري براي ما انجام مي‌دهند؟ اين پرسش‌ها بجاست.
مردم حق دارند درباره سرمايه‌هاي ملي خود و محل استفاده آنها پرس و جو كنند، بويژه اين كه برنامه‌هاي فضايي بسيار گران هستند و هزينه زيادي صرف مي‌شود تا برنامه‌اي در اين زمينه به نتيجه نهايي برسد.
هزاره سوم را بسياري هزاره فضا مي‌دانند، نه به اين دليل كه كشورهاي قدرتمند، آن را وسيله‌اي براي قدرت‌نمايي كرده‌اند، بلكه به اين خاطر كه فضا ابزار برتري است كه مي‌تواند پاسخگوي بسياري از نيازهاي بشر باشد. تحولي كه صنعت فضايي مي‌تواند در زندگي جوامع به وجود آورد، به ذكاوت و توانايي آن جامعه در بهره بردن از اين موهبت بستگي دارد.
بايد گفت عده اندكي از مردم از فايده برنامه‌هاي فضايي و كاربرد صنعت فضا در زندگي روزمره خود آگاهند. علوم و فناوري فضايي از سال‌ها پيش در كشورهاي پيشرو به صورت جدي به كار گرفته شده و امتحان خود را پس داده است.
اولين گام در توسعه صنعت فضا، ساخت و پرتاب ماهواره است. هدف از طراحي ماهواره‌ها، به‌كارگيري در يكي از اين سه منظور است: علوم فضايي، كاربردهاي فضايي و مخابرات. ماهواره‌هايي كه در هر يك از اين گروه‌ها ساخته و پرتاب مي‌شوند، ويژگي‌هاي خاص خود را دارند.
ماهواره‌هاي علمي - تحقيقاتيبا استفاده از ماهواره‌هاي علمي ، بيشتر درباره جهان و نحوه پيدايش آن مي‌آموزيم. بسياري از علوم، پيشرفت خود را مديون اين ماهواره‌ها هستند. اين ماهواره‌ها از خورشيد، زمين و ساير سيارات منظومه شمسي، اطلاعاتي در اختيار دانشمندان قرار مي‌دهند. تجهيزاتي كه اين ماهواره‌ها حمل مي‌كنند، پديده‌هايي از قبيل ميدان مغناطيسي، ذرات تشكيل‌دهنده اتمسفر، دما و فشار را اندازه‌گيري مي‌كنند.
ماهواره‌هاي كاربرديماهوارههاي كاربردي انواع گوناگوني دارند. ماهواره‌هاي سنجش از دور، از شناخته‌شده‌ترين ماهواره‌هاي اين گروه هستند. اين ماهواره‌ها قابليت ارزيابي و كنترل پديده‌هاي زميني را از دور دارند و اطلاعاتي كه جمع‌آوري مي‌كنند، به ما نشان مي‌دهد بر زمين ما چه مي‌گذرد.
براي مثال، نشو و نماي گياهي در كجا سالم و در كجا دچار آسيب شده است. كاربري اراضي گوناگون چگونه و تا چه اندازه تغيير كرده است. با استفاده از اين ماهواره‌ها مي‌توان آلودگي‌هاي زيست محيطي را نيز تحت نظرگرفت. پايش توسعه شهرها، كنترل كشاورزي، مطالعه منابع آب، پايش نواحي ساحلي، كنترل شيلات، پيش‌بيني و پايش حوادثي از قبيل سيل، لغزش زمين و زلزله از كاربردهاي متداول ماهواره‌هاي سنجش از دور است.
گروهي از ماهواره‌هاي سنجش از دور، ماهواره‌هاي منابع زميني هستند. ماهواره‌هاي منابع زميني به دانشمندان در مطالعه منابع زمين اعم از اقيانوس‌ها، جنگل‌ها و مراتع، معادن و هر چه در سطح زمين وجود دارد، كمك مي‌كنند.
گروه ديگري از اين ماهواره‌ها، ماهواره‌هاي هواشناسي هستند كه كاربرد گسترده آنها آشكار است.
ماهواره‌هاي نظامي را هم بايد در گروه ماهواره‌هاي كاربردي قرار داد. اين ماهواره‌ها اطلاعاتي از رزمگاه يا منطقه مورد نظر تهيه مي‌كنند. دقت عكس‌هاي تهيه شده از اين ماهواره‌ها گاه به حدي است كه مي‌تواند مشخص كند در مكاني خاص، چه فرد يا افرادي ايستاده‌اند يا گروه‌ها و افراد گمشده در چه موقعيتي قراردارند.
از ماهواره‌هاي ناوبري براي جهت‌يابي و تعيين موقعيت در خشكي، دريا، هوا و فضا استفاده مي‌شود. اين ماهواره‌ها همچنين اطلاعاتي را از موقعيت و سرعت موضوع مورد نظر، براي كاربران فراهم مي‌كنند. دقت بالاي سيستم مكان‌يابي جهاني و جهاني بودن آن باعث استفاده از اين سيستم در علوم گوناگون شده است. جي‌پي‌اس بخصوص در موقعيت‌يابي اهداف دريايي ـ كه موقعيت دور از دسترس‌تري نسبت به اهداف زميني دارند ـ استفاده بسيار دارد.
اين سيستم هر حركتي را در زمين ـ هر اندازه هم كوچك باشد ـ مي‌تواند نشان دهد. كنترل حركات تكتونيكي زمين، كنترل جابه‌جايي سدها و برج‌هاي بلند، با اين قابليت جي‌پي‌اس امكان‌پذير است. پيش‌بيني زلزله به يكي از كاربردهاي اصلي اين سيستم بدل شده است. ديگر كاربرد رو به گسترش جي‌پي‌اس در نقشه‌برداري و مين‌يابي است.
ماهواره‌هاي مخابراتيارتباطات تلفني با 4 گوشه جهان و شبكه‌هاي تلويزيوني جهاني و منطقه‌اي، و برقراري شبكه جهاني اينترنت، از مهم‌ترين مزاياي ماهواره‌هاي مخابراتي هستند. هم‌اكنون حجم عمده‌اي از خدمات مخابراتي و اطلاعاتي از طريق شبكه ماهواره‌اي صورت مي‌گيرد.
مخابرات ماهواره‌اي داراي 3 بخش اصلي فضايي، زميني و خدمات است كه بخش خدمات، بزرگ‌ترين بخش اين مجموعه است. بخش فضايي شامل ماهواره، پرتابگر و ايستگاه كنترل است. پايانه‌ها و شبكه‌هاي كاربران، بخش زميني را تشكيل مي‌دهند. خدمات ارتباطات ماهواره‌اي كه از يك كشور تا تمام يك قاره را پوشش مي‌دهد، شامل ارسال اطلاعات، تصوير، صوت، پخش تلويزيوني، اينترنت، پيام‌رساني و بسياري ديگر است.
با استفاده از اين خدمات، مي‌توان خدمات بسيار زياد ديگري نيز عرضه كرد؛ ازجمله آموزش از راه دور، مخابرات، پزشكي از راه دور، برقراري ارتباطات راه دور و ارتباطات بي‌سيم، جمع‌آوري اخبار، توزيع نرم‌افزار، موسيقي و اطلاعات علمي، پخش تلويزيوني، مديريت شبكه‌هاي نجات و مقابله با بلايا و تبادل اطلاعات مربوط به آب و هوا و ساير امور. فناوري نوين مخابرات ماهواره‌اي مي‌تواند در مناطق روستايي و دورافتاده و همچنين در مواقع اضطراري به صورت ابزاري قدرتمند به كار گرفته شود.
